اسکولیوز چیست؟ اسکولیوز یکی از شایع ترین اختلالات ستون فقرات است که به معنی انحراف غیرطبیعی ستون فقرات به طرفین می‌باشد. در حالت طبیعی، ستون فقرات از پهلو یک انحنای ملایم دارد، اما در افراد مبتلا به اسکولیوز، ستون فقرات به شکل غیرعادی به چپ یا راست منحرف میشود.
این مشکل می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً در دوران رشد سریع نوجوانی آشکار میشود. اسکولیوز ممکن است به دلایل مختلفی مانند ناهنجاری‌های مادرزادی، مشکلات عصبی‌عضلانی یا بدون علت مشخص (اسکولیوز ایدیوپاتیک) ایجاد شود.در این مقاله، به بررسی کامل اسکولیوز، انواع آن، علل و علائم، و همچنین روش‌های تشخیص و درمان خواهیم پرداخت. آگاهی از این اختلال می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و جلوگیری از عوارض جدی‌تر کمک کند برای بررسی بیشتر با سل تک بیوژن همراه باشید.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز به انحراف جانبی ستون فقرات گفته میشود که اغلب از ۱۰ تا ۱۵ و در سن بلوغ بروز می‌کند. ستون فقرات باید در حالت عادی از پشت به‌صورت یک خط مستقیم دیده شود، اما در این عارضه ستون فقرات به طرفین منحرف میشود. این انحراف می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد، برخی اوقات انحراف ستون فقرات به شکل C و برخی دیگر به شکل S بروز می‌کند. البته اسکولیوز فقط شامل انحراف ستون فقرات نمی‌شود و در برخی موارد ستون فقرات علاوه‌بر انحراف دچار پیچش نیز میشود. شدت این عارضه در درمان و بروز سایر عوارض ناشی از آن تأثیرگذار است. معمولاً اسکولیوز بر اساس شدت به سه دسته خفیف، متوسط و شدید تقسیم میشود.
در نهایت برای تعیین دقیق شدت و زاویه اسکولیوز تصویربرداری اشعه‌ایکس یا MRI هم ممکن است انجام شود. با سونوگرافی هم می‌توان اقدام به بررسی ستون فقرات کرد، اما این روش دقت پایین‌تری دارد.
علل اسکولیوز چیست ؟
اگرچه هنوز علت شایع بروز اسکولیوز یافت نشده است؛ اما به نظر می‌رسد که عوامل ارثی از دلایل بروز این عارضه باشد، زیرا این اختلال گاهی در خانواده‌ها دیده میشود. انواع کمتر شایع اسکولیوز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- برخی از شرایط عصبی عضلانی، مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
- نقایص مادرزادی که بر رشد استخوان‌های ستون فقرات تأثیر می‌گذارد
- جراحی قبلی روی دیواره قفسه سینه در دوران کودکی
- آسیب یا عفونت ستون فقرات
- بی نظمی نخاع
- بدشکلی مهره‌ها در طول رشد جنینی
- تغییرات ژنتیکی
- تومور در ستون فقرات
- شرایطی که بر اعصاب یا عضلات تأثیر می‌گذارد
علائم اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شانه‌های نامتقارن و ناهموار
- شانه‌ای که برجسته‌تر از دیگری به نظر می‌رسد
- کمر نامتقارن و ناهموار
- یک طرف لگن بالاتر از طرف دیگر باشد
- یک طرف قفسه سینه رو به جلو
- برجستگی در یک طرف قسمت پشت بدن هنگام خم شدن رو به جلو
- درد کمر
- مشکل در ایستادن به‌صورت راست
- ضعف عضلات مرکزی
- درد، بی‌حسی یا ضعف در پاها
- بالاتر بودن یکی از باسن‌ها
- خم شدن مداوم به یک طرف
- تفاوت طول پاها
در اکثر موارد اسکولیوز، ستون فقرات علاوه بر انحنای پهلو به پهلو، می‌چرخد یا می‌پیچد. این باعث میشود که دنده‌ها یا ماهیچه‌های یک طرف بدن بیشتر از سمت دیگر بدن بیرون بیایند.
علائمی که معمولاً با اسکولیوز ایدیوپاتیک همراه نیستند عبارتند از:
- درد پشت
- درد پا
- تغییرات در عادات روده و مثانه
اگر فردی این نوع علائم را تجربه کند، نیاز به ارزیابی فوری پزشکی برای تعیین علت علائم دارد.
علائم اسکولیوز ممکن است شبیه به سایر شرایط یا ناهنجاری‌های ستون فقرات باشد یا ناشی از آسیب یا عفونت باشد. یادتان باشد همیشه برای تشخیص دقیق با پزشک مشورت کنید.
انواع اسکولیوز
اسکولیوز به سه نوع اصلی تقسیم میشود: اسکولیوز ایدیوپاتیک، اسکولیوز مادرزادی و اسکولیوز عصبی عضلانی. هر کدام از این انواع دلایل، ویژگی‌ها و روش‌های درمانی متفاوتی دارند.
اسکولیوز ایدیوپاتیک
شایع ترین نوع این بیماری است و بیش از ۸۰ درصد از موارد اسکولیوز را شامل میشود. این نوع اسکولیوز معمولاً در دوران نوجوانی و در زمان رشد سریع استخوان‌ها بروز می‌کند و علت دقیقی برای آن شناسایی نشده است. با این حال، عوامل ژنتیکی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. اسکولیوز ایدیوپاتیک بسته به سن بیمار به سه دسته کودکانه، نوجوانانه و جوانان تقسیم میشود.
اسکولیوز مادرزادی
به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی در ساختار استخوان‌های ستون فقرات در دوران جنینی رخ می‌دهد. این نوع اسکولیوز به علت نقص در شکل‌گیری صحیح مهره‌ها یا جوش خوردن ناقص آن‌ها ایجاد میشود و معمولاً در نوزادان و کودکان کم سن تشخیص داده میشود. درمان آن اغلب به مداخلات زودهنگام و جراحی نیاز دارد.
اسکولیوز عصبی عضلانی
ناشی از بیماری‌هایی است که بر عضلات و اعصاب تأثیر می‌گذارند. این نوع اسکولیوز بیشتر در افرادی دیده میشود که به بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا مبتلا هستند. در این شرایط، ضعف یا عدم تعادل عضلات باعث کشیدگی و انحراف ستون فقرات میشود. این نوع اسکولیوز معمولاً پیشرونده است و نیاز به درمان‌های مداوم و گاهی جراحی دارد.
علائم اسکولیوز چیست ؟
از علائم این بیماری می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:
- شانه‌های ناهموار
- برجستگی یک طرف تیغه شانه نسبت به قسمت دیگر
- حالت کمر ناهموار
- یک لگن بالاتر از قسمت دیگر
- رو به جلو بودن یک طرف قفسه سینه
- برجستگی در یک طرف کمر هنگام خم شدن
- متفاوت بودن طول پاها
برخی از انواع این موارد ذکر شده می‌تواند منجر به کمردرد شود؛ اما معمولا شرایط دردناکی نیست. این نشانه بیشتر در افراد مسن مشاهده میشود.
عوارض اسکولیوز چیست؟
در حالی که اکثر افراد مبتلا به اسکولیوز دارای شکل خفیف این اختلال هستند؛ اسکولیوز گاهی اوقات ممکن است عوارضی ایجاد کند، از جمله:
1. مشکلات تنفسی:
در اسکولیوز شدید، قفسه سینه ممکن است به ریه‌ها فشار بیاورد و تنفس را دشوارتر کند.
2. مشکلات کمر:
افرادی که در کودکی به اسکولیوز مبتلا بودند ممکن است در بزرگسالی بیشتر به کمردرد مزمن مبتلا شوند؛ به خصوص اگر انحنای آن‌ها بزرگ و درمان نشده باشد.
3. ظاهر:
همانطور که اسکولیوز بدتر میشود، می‌تواند تغییرات محسوس‌تری ایجاد کند؛ افراد مبتلا به اسکولیوز اغلب نسبت به ظاهر خود آگاه می‌شوند.
اگر درمان نشود، موارد شدید اسکولیوز می‌توانند منجر به:
- درد طولانی‌مدت
- تغییرات فیزیکی
- آسیب به اندام‌ها
- آسیب به اعصاب
- آرتروز
- نشت مایع نخاعی
تشخیص اسکولیوز چطور انجام میشود ؟
تشخیص اسکولیوز معمولاً با یک معاینه فیزیکی ساده و بررسی بالینی توسط پزشک آغاز میشود. در طول معاینه اولیه، پزشک از بیمار می‌خواهد که صاف بایستد و سپس خم شود تا عدم تقارن در ستون فقرات، شانه‌ها، کمر و لگن را بررسی کند. یکی از رایج ترین روش‌های اولیه برای تشخیص اسکولیوز، آزمون خم شدن به جلو است که در آن، پزشک انحنای غیرطبیعی ستون فقرات و هرگونه برآمدگی یا عدم تقارن را مشاهده می‌کند.
اگر پزشک مشکوک به اسکولیوز باشد، برای تأیید تشخیص از تصویر برداری اشعه ایکس استفاده میشود. تصاویر اشعه ایکس به پزشکان اجازه می‌دهند که دقیقاً محل، شدت و زاویه انحراف ستون فقرات را مشخص کنند. در این روش، زاویه کوب (Cobb angle) که نشان‌دهنده میزان انحراف ستون فقرات است، اندازه‌گیری میشود. این زاویه نقش مهمی در تعیین شدت اسکولیوز و انتخاب روش درمانی مناسب دارد.
در موارد پیچیده تر یا زمانی که مشکلات عصبی همراه با اسکولیوز وجود داشته باشد، پزشک ممکن است از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن استفاده کند. این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا جزئیات بیشتری از ساختارهای داخلی بدن و ستون فقرات به دست آورند و هرگونه فشار بر اعصاب یا سایر بافت‌ها را شناسایی کنند.
اسکولیوز چگونه درمان میشود؟
درمان اسکولیوز برای تمام موارد لازم نیست. اگر پزشک درمان را توصیه کند، چندین عامل را در نظر می‌گیرد:
- نوع اسکولیوز
- درجه انحنا
- تاریخچه خانوادگی اسکولیوز
- سن شما
- تعداد سال‌های باقی‌مانده تا بلوغ اسکلتی
درمان بر کاهش علائم (نه لزوماً صاف کردن انحنا) متمرکز است. هدف، کاهش علائم، پیشرفت انحنا و بهبود عملکرد ستون فقرات است.
دو نوع درمان برای اسکولیوز وجود دارد:
- درمان غیرجراحی (مراقبت‌های محافظه‌کارانه)
- جراحی
درمان غیرجراحی (مراقبت‌های محافظه‌کارانه) :
بیشتر موارد اسکولیوز نیازی به جراحی ندارند. در عوض، پزشکان معمولاً ابتدا درمان‌های محافظه‌کارانه را توصیه می‌کنند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مراجعه منظم به پزشک (معمولاً هر شش ماه) برای پیگیری درجه انحنا
- استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه یا ضد التهاب (در صورت نیاز یا طبق دستور پزشک)
- ورزش برای تقویت عضلات مرکزی و بهبود انعطاف‌پذیری
- مدیریت هرگونه شرایط زمینه‌ای
پزشک ممکن است فیزیوتراپی را توصیه کند. این روش می‌تواند به شما کمک کند تا عضلات خود را تقویت کرده و درد را کاهش دهید. فیزیوتراپیست شما ممکن است در موارد زیر به شما کمک کند:
- بهبود وضعیت بدنی
- تمرینات با تأثیر کم مانند شنا
- کشش روزانه
- راهنمایی در مورد فعالیت‌های بدنی
جراحی اسکولیوز :
جراحی ممکن است برای درمان برخی انواع اسکولیوز که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهند، گزینه‌ای مناسب باشد. پزشک ممکن است جراحی را برای موارد زیر توصیه کند:
- تثبیت ستون فقرات
- بازیابی تعادل
- کاهش فشار بر اعصاب
روش‌های مختلفی برای درمان اسکولیوز وجود دارد که جراح شما ممکن است استفاده کند، از جمله:
- فیوژن ستون فقرات _ درمان اسکولیوز در بزرگسالان : برای تثبیت ستون فقرات، جراح استخوان‌های ستون فقرات را به هم جوش می‌دهد. سپس از براکت‌های فلزی برای نگه داشتن ستون فقرات در جای خود استفاده می‌کند.
- میله قابل گسترش _ انحراف ستون فقرات : جراح یک میله قابل گسترش را در امتداد مهره‌ها قرار می‌دهد تا از ستون فقرات در حال رشد کودک حمایت کند. طول میله را به تناسب رشد کودک تنظیم می‌کند.
پیشرفت‌های تکنیکی در جراحی و فناوری‌های کامپیوتری امکان روش‌های کم‌تهاجمی‌تر و زمان بهبودی سریع‌تر را فراهم کرده است.
