همارتروز (Hemarthrosis) به خونریزی داخل مفصل زانو اطلاق می‌شود و تشخیص آن معمولاً بر اساس سابقه‌ی بیمار، معاینه‌ی فیزیکی و با تصویربرداری مختلف زانو قابل تشخیص است. با این حال، بهترین راه برای تشخیص همارتروز، آسپیراسیون مفصلی (جمع‌آوری مایع مفصلی با استفاده از سوزن‌های مخصوص) و تجزیه و تحلیل مایع مفصلی (Synovial) است. در اين مقاله به بررسي علت، پیش‌گیری و درمان همارتروز زانو و مفاصل می‌پردازیم با سل تک بیوژن همراه باشید.
همارتروز و علل آن
همارتروز می‌تواند ناشی از هر چیزی از مصدومیت مفصل گرفته تا مشکلات عصبی یا حتی اختلالات خونریزی باشد. افرادی که از اختلال خونریزی یا لختگی خون رنج می‌برند بیش از سایرین در معرض این مصدومیت هستند.
در ادامه نگاهی خواهیم انداخت به عللی که افراد را دچار این مصدومیت می‌کند:
- مصدومیت/ آسیب: پیچ خوردگی یا مصدومیت بسیار شدید به مفاصل بزرگ بدن می‌تواند منجر به خونریزی در ناحیه آن مفصل شود.
- عفونت: برخی از انواع عفونت باعث خونریزی مفصلی می‌شود.
- هموفیلی: کسانی که از این عارضه مادرزادی رنج می‌برند بیش از سایرین در معرض همارتروز هستند. این بیماری مکانیسم لخته شدن خون را مختل می‌کند
- داروها: داروهای ضد انعقاد خون مثل وارفارین نیز می‌توانند منجر به خونریزی مفصل شوند.
- مفاصل کلاتون: این نوع از التهاب مفاصل کسانی را درگیر می‌کند که به سیفیلیس مادرزادی مبتلا هستند.
- سندروم خونریزی دهنده: یک دسته از افراد هستند که غشای مخاطی آن زمینه خونریزی دارد و معمولاً از نوعی از سندروم خونریزی دهنده رنج می‌برند.
- تعویض مفصل (آرتروپلاستی) زانو: تعویض مفصل زانو نیز یکی دیگر از علل همارتروز است.
- تب خونریزی دهنده کریمه کنگو: این ویروس معمولاً از طریق نیش حشراتی که در تماس مستقیم با دام آلوده بوده‌اند منتقل می‌شود.
- نقایص عصبی: برخی از انواع نقایص عصبی به همارتروز مرتبط است.
- آرتروز استخوان: اگرچه ارتباط بین این دو بیماری نادر است ولی در برخی از بیماران مسن مبتلا به آرتروز استخوان، همارتروز خودبخودی نیز مشاهده شده است.
- سرطان: برخی از مبتلایان به رشد نئوپلاستیک نیز همارتروز را تجربه کرده‌اند. این تومور در استخوان رخ می‌دهد.
- آسیب عروقی: این بیماری مربوط به وجود نقص در دیواره شریان است.
- شکستگی: گاهی اوقات شکستگی می‌تواند منجر به خونریزی در ناحیه مفصل شود.
- پارگی مینیسک: مینیسک یک دیسک ابری است که مانند بالشتکی برای زانو عمل می‌کند. اگر مینیسک پاره شده احتمال بروز همارتروز در مفصل وجود دارد.
- جراحی آرتروسکوپیک: جراح از این جراحی برای تشخیص و درمان مشکلات مفصل استفاده می‌کند.
علائم همارتروز
علائم همارتروز اغلب به علت خونریزی بستگی دارد، ولی برخی از علائم شایع در هر نوع همارتروزی دیده می‌شود. علائم همارتروز حاد، که معمولاً در اثر مصدومیت شدید رخ می‌دهد، می‌تواند باعث مشکلات جدی شود. در ادامه چند مورد از علائم و نشانه‌های شایع را بررسی می‌کنیم:
- درد در هنگام لمس با دست یا حساسیت به لمس
- التهاب اطراف مفصل
- ورم
- قرمزی
- حرارت مفصل در هنگام لمس
- سوزن سوزن شدن، درد یا حس ترکیدن حباب
- خشکی
- کاهش دامنه حرکتی مفصل
- کبودی بیش از حد در ناحیه مفصل
- پاره شدن عروق خونی در اطراف مفصل
برای برخی افراد مبتلا به همارتروز زانو، عدم تحرک به مشکل بزرگی تبدیل می‌شود که انجام کارهای روزمره را بسیار دشوار می‌کند.
تشخیص همارتروز زانو
- ابتدا پزشک سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار را بررسی می‌کند و درباره عارضه‌های فعلی، سابقه آسیب دیدگی و داروهای مصرفی از بیمار سوال می‌کند. اگر در خانواده‌تان سابقه ابتلا به اختلال خونریزی دهنده وجود دارد، حتماً پزشک را مطلع کنید. سپس پزشک سوالاتی را درباره علائم می‌پرسد و معاینه بالینی را با تمرکز بر محل بروز علائم انجام می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک زانو را خم کند یا حرکت دهد تا دامنه حرکتی آن را بررسی کند. اگر حین معاینه دچار درد شدید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
- عمل آزمایش مایع سینوویال به تشخیص علت التهاب زانو کمک می‌کند. پزشک سوزنی را وارد مفصل می‌کند و مقداری از مایع مفصلی را داخل سرنگ می‌کشد. این عمل اصطلاحاً آسپیراسیون مفصل زانو گفته می‌شود. قرمز رنگ بودن مایع مفصلی علامت وجود خون در مفصل است. سپس نمونه برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
- پزشک در صورت لزوم دستور آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی یا ام آر آی می‌دهد.
- چنانچه پزشک احتمال ابتلا به اختلال خونریزی دهنده بدهد، دستور آزمایش خون می‌دهد. پزشک اندکی خون از سیاهرگ می‌گیرد و نمونه را برای اندازه‌گیری میزان فاکتور لخته کننده در خون به آزمایشگاه می‌فرستد.
درمان همارتروز زانو
استراحت دادن به مفصل زانو
استراحت کردن خونریزی شما را بند می آورد و باعث می شود خونریزی در درون مفصل فشار کمی را به زانو وارد کند. البته به هیچ عنوان نباید مفصل زانو را برای مدت طولانی استراحت داد زیرا باعث بروز مشکلات انقباضی و ضعف شدن عضلات می شود.
گرما درمانی
در صورتی که خونریزی در درون مفصل با درد همراه باشید در این صورت می توانید از گرما برای تسکین درد و کم شدن انقباضات حاصل از همارتروز استفاده کنید.
البته اگر مشکوک هستید که خونریزی حادی در مفصل شما رخ داده است به هیچ عنوان از گرما استفاده نکنید.
یخ درمانی
استفاده از یخ درمانی برای خونریزی های حاد مفصل زانو بسیار موثر است. یخ برای کاهش التهاب زانو بسیار موثر است و بدین صورت باعث کاهش ورم و درد بیمار می شود.
بانداژ کردن زانو
شما می توانید از باند یا زانو بند برای حمایت از مفصل و عضلات مجاور آن استفاده کنید؛ زانوبند با اثری که در محدود کردن مفصل زانو دارد باعث کم شدن درد و عوارض همارتروز زانو می شود.
از جمله کارهایی که پزشک یا جراح ارتوپد برای کنترل همارتروز زانو انجام تجویز می کند. شامل:
دارودرمانی
نوع دارویی که برای همارتروز زانو پیشنهاد می شود بسته به شرایط و علت بروز خونریزی در مفصل زانو متفاوت است.
برای مثال در صورتی که شخص مبتلا به همارتروز به هموفیلی مبتلا باشد در این صورت پزشک داروهای ضد انعصادی را برای بیمار تجویز می نماید. به همین ترتیب دوز و نوع دارو برحسب علت بیماری فرق می کند.
پیشنهاد می شود برای بهبودی سریعتر حتما داروها را طبق نظر پزشک مصرف کنید و از قطع خودسرانه آن خودداری کنید.
فیزیوتراپی
در صورتی که همارتروز باعث کم شدن دامنه حرکتی شما شود در این صورت پزشک چندین جلسه فیزیوتراپی زانو را پیشنهاد می دهد. فیزیوتراپی برنامه های متفاوتی برای کاهش درد و دامنه حرکتی ارائه می دهند که این برنامه شامل:
- تحریک الکتریکی
- آموزش حرکت ورزشی مخصوص زانو
- ماساژ درمانی
PRP یکی از راه های درمان همارتروز
PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت، یکی از روش‌های نوین درمانی است که به‌ویژه در مدیریت همارتروز مورد توجه قرار گرفته است. این روش با استخراج خون بیمار و جداسازی پلاکت‌ها، غلظت بالایی از فاکتورهای رشد را به ناحیه آسیب‌دیده تزریق می‌کند. این فاکتورها نه‌تنها به تسریع روند بهبود کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند به ترمیم بافت‌ها و کاهش التهاب نیز منجر شوند. به همین دلیل، PRP به عنوان یک گزینه درمانی غیرجراحی و ایمن برای بیماران مبتلا به همارتروز، جذابیت خاصی پیدا کرده است.
از دیگر مزایای PRP می‌توان به کاهش نیاز به داروهای مسکن و عوارض جانبی ناشی از آن‌ها اشاره کرد. این روش به طور خاص در بیماران جوان‌تر و فعال‌تر که تمایل دارند به فعالیت‌های ورزشی و روزمره خود بازگردند، مؤثر است. همچنین، با توجه به اینکه PRP از خود بدن بیمار تهیه می‌شود، خطر واکنش‌های آلرژیک یا عفونت‌های ناشی از مواد خارجی به حداقل می‌رسد. در مجموع، PRP به عنوان یک گزینه درمانی نوآورانه، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افرادی که از درد مزمن و محدودیت‌های حرکتی ناشی از همارتروز رنج می‌برند، کمک شایانی نماید.
با توجه به نیاز غلظت بسیار بالای پلاکت در PRP مورد نیاز برای درمان مشکلات ارتوپدیک و همچنین کاهش میزان بهای تمام شده کیت Alpha-Ertho-PRP به منظور به حداکثر رساندن اثربخشی درمان توسعه یافت.
تغذیه و مکمل‌ها: تأثیر بر سلامت مفاصل
تغذیه مناسب و مصرف مکمل‌های غذایی می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت مفاصل و کاهش علائم همارتروز داشته باشد. مواد مغذی مانند امگا-3، ویتامین D و کلسیم برای حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل ضروری هستند. مصرف مواد غذایی ضدالتهابی مانند ماهی، آجیل و میوه‌ها می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. همچنین، مکمل‌های گلوکزامین و کندروئیتین نیز برخی از بیماران را در مدیریت علائم یاری می‌دهند. توجه به رژیم غذایی می‌تواند بخشی از استراتژی درمانی جامع برای همارتروز باشد.
روش‌های جراحی: آخرین گزینه برای درمان همارتروز
در صورتی که روش‌های غیرجراحی و دارویی مؤثر واقع نشوند، پزشکان ممکن است گزینه‌های جراحی را در نظر بگیرند. جراحی‌های متعددی برای درمان همارتروز وجود دارد که شامل آرتروسکوپی، ترمیم بافت نرم و جایگزینی مفصل می‌شود. آرتروسکوپی یک روش کم‌تهاجمی است که به جراح این امکان را می‌دهد تا خونریزی را از مفصل خارج کرده و آسیب‌ها را ترمیم کند. جایگزینی مفصل نیز در مواردی که آسیب شدید است، می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. این گزینه‌ها باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند و تنها در صورت لزوم انتخاب شوند.
