علل بروز آرتروز شانه، نحوه تشخیص و درمان

شانه، یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن است که به ما امکان می‌دهد تا طیف وسیعی از حرکات را انجام دهیم؛ اما مانند هر مفصل دیگری، شانه نیز در معرض آسیب و بیماری قرار می‌گیرد. یکی از شایع‌ترین مشکلات شانه، آرتروز یا ساییدگی مفصل است. در این مطلب، به بررسی علل بروز آرتروز شانه، علائم آن، روش‌های تشخیص و مهم‌تر از همه، گزینه‌های درمانی موثر می‌پردازیم. با سل تک بیوژن همراه باشید.

آشنایی با آناتومی کلی شانه

مفصل شانه، به دلیل دامنه حرکتی وسیع، در معرض آسیب‌های مختلفی قرار دارد. شانه، بخشی از دست است که به بخش‌های دیگری، از جمله کتف متصل است. از آن‌جا که آناتومی این بخش‌ها با هم متفاوت است، بیماری‌هایی، مثل آرتروز کتف راست یا چپ با آرتروز شانه راست یا چپ نیز با یکدیگر تفاوت دارند. هرچند اغلب این دو را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند. برای درک بهتر این مفصل و مراقبت از آن، آشنایی با آناتومی شانه ضروری است. شانه از چندین استخوان، مفصل، رباط، عضله و تاندون تشکیل شده که به‌طور هماهنگ با هم کار می‌کنند.

استخوان‌های شانه

• کتف (اسکاپولا): یک استخوان مثلثی‌شکل است که در پشت قفسه سینه قرار دارد.
• ترقوه (کلیکل): استخوانی طویل و S شکل است که از جلوی قفسه سینه تا بالای شانه امتداد می‌یابد.
• بازو (هومروس): استخوان بلند بازو است که در مفصل شانه به کتف متصل می‌شود.

مفاصل شانه

• مفصل گلنوهومرال: اصلی‌ترین مفصل شانه است که سر گرد استخوان بازو در حفره‌ای کم عمق در کتف قرار می‌گیرد. این مفصل به شانه اجازه می‌دهد تا در جهات مختلف حرکت کند.
• مفصل آکرومیوکلاویکولار: محل اتصال استخوان ترقوه به زائده آکرومیون کتف است.
• مفصل استرنوکلاویکولار: محل اتصال استخوان ترقوه به استخوان جناغ سینه است.

رباط‌های شانه

رباط‌ها بافت‌های محکمی هستند که استخوان‌ها را به هم متصل کرده و به پایداری مفصل کمک می‌کنند.

عضلات شانه

عضلات شانه به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:

• عضلات روتاتور کاف: این گروه از عضلات کوچک، سر استخوان بازو را در حفره گلنوئید نگاه می‌دارند و به چرخش بازو کمک می‌کنند.
• عضلات بزرگ‌تر: این عضلات، حرکات بزرگ‌تر شانه، مانند بالا بردن بازو و چرخاندن آن را انجام می‌دهند.

تاندون‌های شانه

تاندون‌ها، بافت‌های محکمی هستند که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند.

علل بروز آرتروز شانه

آرتروز شانه، یا استئوآرتریت شانه، یک بیماری مفصلی است که با تخریب تدریجی غضروف محافظ مفصل همراه است. این تخریب باعث ایجاد درد، سفتی و کاهش دامنه حرکتی شانه می‌شود. دلایل مختلفی برای ابتلا به آرتروز شانه وجود دارد که برخی از مهم‌ترین علل بروز آرتروز شانه عبارت‌اند از:

• افزایش سن: با افزایش سن، غضروف‌های مفصل، به‌تدریج تحلیل می‌روند و احتمال ابتلا به آرتروز افزایش می‌یابد.
• آسیب‌های قبلی: آسیب‌های قدیمی به مفصل شانه، مانند دررفتگی، شکستگی یا پارگی روتاتور کاف، احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهند.
• استفاده بیش‌ازحد از مفصل: انجام فعالیت‌های تکراری با شانه، مانند کارهای سنگین، ورزش‌های پرتابی یا کار با کامپیوتر به‌مدت طولانی، به مفصل فشار وارد می‌کند و باعث سایش غضروف می‌شود.
• بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌ها، مانند روماتیسم مفصلی، نقرس و پوکی استخوان، خطر ابتلا به آرتروز مفصل شانه را افزایش می‌دهند.
• ژنتیک: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی، مستعد ابتلا به آرتروز هستند.
• چاقی: اضافه‌وزن، فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کند و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.

انواع بیماری آرتروز شانه

پنج نوع اصلی از بیماری آرتروز، معمولاً شانه را تحت تأثیر قرار می دهند.

1- آرتروز یا ورم مفاصل

آرتروز که به عنوان “ساییدگی و پارگی” هم شناخته می شود، وضعیتی است که در آن، پوشش خارجی صاف استخوان (غضروف مفصلی) از بین می رود. وقتی غضروف مفصلی از بین می رود، ساییده و زبر می شود و فضای محافظ بین استخوان ها هم کاهش می یابد. در حین حرکت، استخوان های مفصل به یکدیگر ساییده می شوند و باعث می شوند تا فرد احساس درد کند. این وضعیت، اغلب به عنوان آرتروز “استخوان روی استخوان” شناخته می شود.

معمولاً افراد بالای 50 سال به آرتروز مبتلا می شوند و این بیماری بیشتر در مفصل آخرومی ترقوه ای، نسبت به مفصل گوی و کاسه ای شانه دیده می شود.

2- روماتیسم مفصلی

روماتسیم مفصلی یک بیماری مزمن است که به مفاصل متعددی در سرتاسر بدن حمله می کند. این بیماری بر بخش های متقارن بدن تاثیر می گذارد؛ یعنی اینکه معمولاً یک مفصل را در هر دو طرف بدن، تحت تأثیر قرار می دهد.

مفاصل بدن شما با پوششی به نام “غشا زلالی” پوشیده شده اند که مفصل را روان کرده و حرکت آن را آسان می کند. روماتیسم مفصلی باعث تورم این پوشش می شود که در نتیجه موجب درد و سفتی در مفصل می شود.

روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی است؛ یعنی اینکه سیستم ایمنی به بافت های خود بدن حمله می کند. در روماتیسم مفصلی، سیستم ایمنی که از بدن در برابر عفونت محافظت می کند، به بافت طبیعی (مانند غضروف و رباط ها) آسیب می رسانند و منجر به نرم شدن استخوان می شوند.

روماتیسم مفصلی در هر دو مفصل شانه، به یک اندازه شایع است.

3- آرتریت پس ضربه ای

آرتریت پس ضربه ای، نوعی آرتروز به شمار می آید که پس از آسیبی مانند شکستگی یا دررفتگی شانه ایجاد می شود.

4- پارگی تاندون عضلات گرداننده شانه

روماتیسم می تواند پس از پارگی طولانی مدت تاندون عضلات گرداننده شانه هم ایجاد شود. عضلات گرداننده شانه که پاره شده اند، دیگر نمی توانند سر استخوان بازو را در حفره گلنوئید نگه دارند و در نتیجه، استخوان بازو می تواند به سمت بالا حرکت کند و در برابر نوک شانه ساییده شود. این وضعیت می تواند به سطوح استخوان هم آسیب برساند و باعث شود تا ورم مفاصل بیشتر شود.

ترکیبی از پارگی بزرگ روتاتور کاف و آرتریت پیشرفته می تواند منجر به درد و ضعف شدید شود و بیمار ممکن است نتواند بازوی خود را از پهلو بلند کند.

5- نکروز آواسکولار شانه

نکروز آواسکولار شانه یک وضعیت دردناک است که زمانی رخ می دهد که خون رسانی به سر استخوان بازو به خوبی انجام نشود. از آنجایی که سلول های استخوانی بدون خون رسانی می میرند، نکروز آواسکولار می تواند در نهایت منجر به تخریب مفصل شانه و ورم مفاصل شود.

نکروز آواسکولار به صورت مرحله به مرحله پیشرفت می کند. با پیشرفت این بیماری، استخوان مرده به تدریج فرو می ریزد که منجر به آسیب رساندن به غضروف مفصلی پوشاننده استخوان شده و در نهایت باعث بروز ورم مفاصل می شود. در ابتدا، نکروز آواسکولار فقط سر استخوان بازو را تحت تاثیر قرار می دهد، اما با پیشرفت نکروز آواسکولار، سر جمع شده استخوان بازو می تواند به حفره گلنوئید آسیب برساند.

علل ایجاد نکروز آواسکولار عبارتند از مصرف دوز بالایی از استروئید، مصرف بیش از حد الکل، بیماری سلول داسی شکل و آسیب های تروماتیک، مانند شکستگی شانه. در بعضی از موارد هم علل بروز آرتروز شانه به این وضعیت، اصلا قابل شناسایی نیست که در واقع، به عنوان بیماری شناخته می شود که علت آن معلوم نیست.

آرتروز شانه چگونه تشخیص داده می شود؟

پس از این که فرد علائمی را در خود مشاهده کرد برای بررسی مشکل باید به متخصص ارتوپد مراجعه کند. پزشک طی معاینه ممکن است متوجه سفتی و یا کاهش دامنه حکتی مفصل شانه شود. ممکن است هنگام حرکت صدای سایش اسخوان ها نیز شنیده شود. در صورت نیاز باید تصاویر رادیوگرافی تهیه شود تا با دقت بیشتری مشکل و میزان آسیب بررسی شود.