درمان های غیر جراحی زانو درد و ساییدگی زانو : زانودرد و ساییدگی زانو، از دلایل شایع ایجاد دردهای غیرقابل‌کنترل و البته محدودکننده هستند. در ابتدا باید بدانیم که ساییدگی زانو همان آرتروز زانو (osteoarthritis) نیست. گرچه با وقوع آن و بی‌توجه فرد به درمان و پیگیری، می‌توانیم انتظار آرتروز زانو را هم داشته‌اشیم.
همان‌گونه که می‌دانید، زانو دارای یکی از قوی‌ترین مفاصل است که می‌تواند حتی ۷ برابر وزن بدن شمارا تحمل کند. حساسیت این بخش بدن در ضربات و وزن‌هایی است که به‌صورت افقی به آن وارد می‌شود؛ مخصوصاً در حالت ایستاده. اما آیا در صورت وقوع هر نوع آسیب زانو، نیازمند درمان جراحی هستیم؟ خیر! درمان‌هایی برای زانودرد و ساییدگی زانو نیز وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم با سل تک بیوژن همراه باشید.
زانودرد و ساییدگی زانو چگونه ایجاد می‌شوند؟
در محل اتصال استخوان ران و استخوان‌های ساق پا، بافت‌های متفاوتی باهم زانو را تشکیل می‌دهند. در این قسمت علاوه بر بافت‌های استخوانی، شاهد مفاصل، مایع مفصلی و رباط‌ها نیز هستیم. کار مایع مفصلی در زانو کاهش اصطکاک میان سطوح مفصلی است در حقیقت به‌عنوان یک محافظ برای دستگاه‌های حرکتی ما کار می‌کند. به‌مرورزمان و با افزایش سن و یا حضور بیماری‌های مختلف، امکان دارد که بدن دیگر قادر به بازتولید این مایع و حتی ترمیم مفاصل نباشد، این امر درگذر زمان باعث ایجاد زانودرد و ساییدگی زانو حتی با حرکات ساده می‌شود.
حرکات عادی مفصل زانو مانند چرخش‌ها، باز شدن و بسته شدن در طی زمان باعث ایجاد ساییدگی می‌شوند که در اصطلاح نوعی استرس به مفاصل وارد می‌کنند. حرکات تکراری و مداوم آسیب‌زننده در قسمت مشخصی از زانو، باعث افزایش فشار بر ماتریکس مایع مفصلی می‌شود و درنتیجه‌ی این استرس، کلاژن_PG (یکی از کلاژن‌های مهم دخیل در بافت کلاژنی) تخریب می‌شود.
در ادامه‌ی تخریب شبکه‌ی کلاژنی غضروف، با دو مکانیسم ساییدگی می‌تواند تشدید شود:
- از بین رفتن پیش‌رونده‌ی کلاژن_PG در اثر حرکات شدید و عدم پیگیری دردهای مزمن
- تغییر شدید مکانیسم حمل بار غضروف و افزایش اصطکاک در سطح مفصل.
همه‌ی این موارد باعث تسریع تخریب غضروف و همچنین از بین رفتن ریزساختار‌ها می‌شوند.
نشانه‌های آسیب مفصلی
پیش از آگاهی در مورد درمان‌های غیر جراحی زانودرد و ساییدگی زانو، بهتر است بدانیم چه نشانه‌هایی در بدن ما می‌توانند خبر از وقوع آسیب مفصلی دهند.
- درد مفصلی (این درد حتی در مواقع استراحت نیز حضور دارد و با وارد آمدن فشار روی آن و یا حرکت کردن تشدید می‌شود)
- تورم (ممکن است برای چند روز بدون تغییر باقی بماند)
- گرفتگی
- احساس ساییدگی و به‌اصطلاح «کلیک» خوردن زانو.
- قفل شدن زانو و یا توقف عملکرد درست در حین راه رفتن
به‌صورت کلی عواملی که باعث آسیب مفصلی می‌شوند زنگ خطر شما هستند و باید به پزشک مراجعه کنید. برای مثال افزایش سن، تغذیه نامناسب، جراحی‌های زانو و تجربه‌ی اخیر ضربه به آن، همه می‌توانند باعث زانودرد و ساییدگی زانو شوند.
نمونه آسیب‌های شایع مفصل زانوکدام اند؟
تعداد قابل توجهی از اختلالات زانو به عوارض کهولت سن و استهلاک بافت مفاصل بدن و تحمل ساییدگی مربوط می‌شوند و فشار مداوم بر مفصل زانو(برای مثال آرتروز زانو) نیز از دیگر عوامل شایع تلقی می شود. دیگر عوامل بیماری‌های زانو شامل آسیب فیزیکی و حرکت ناگهانی می‌شوند، که سبب وارد شدن فشار بیش از حد به مفصل زانو می‌شود. از جمله اختلالات و بیماری‌های شایع مفصل زانو، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- رگ به رگ شدن و کشیدگی لیگامنت‌های مفصل زانو و یا/ به همراه کشیدگی بیش از حد عضلات ناحیه مفصلی زانو: ایجاد کشیدگی و رگ به رگ شدن لیگامنت و یا ماهیچه، به علت ضربه و یا چرخش ناگهانی است. علائم شایع این آسیب دیدگی، شامل درد، تورم و سختی و ناراحتی در راه رفتن و قدم زدن است.
- پارگی بافت غضروف: آسیب وارده به زانو می‌تواند به حدی باشد که منیسک زانو را پاره کند.( منیسک‌ها، ساختارهای بافت همبند هستند که به عنوان ضربه‌گیر و ثبات دهنده ساختار مفصلی عمل می‌کنند.) ایجاد پارگی غضروف اغلب همراه با پیچ خوردگی مفصل زانو همراه است.
- تاندونیت (التهاب تاندون): چنین التهابی در مفصل زانو به علت زیاد کارکردن مفصل در طی فعالیت فیزیکی خاصی است؛ از جمله این فعالیت‌ها، می‌توان به دویدن، حرکات پریدن و دوچرخه سواری کردن اشاره نمود. التهاب تاندون کشکک زانو (تاندون کشکک، پایین کاسه زانو را به بالای استخوان ساق پا متصل می‌کند.) به عنوان اختلال زانو ورزشکار پرنده / جامپر، نامیده می‌شود که اغلب موارد در فعالیت‌های ورزشی مانند ورزش بسکتبال، زمانی که ورزشکار بعد از پریدن و حاصل از برخورد با زمین، نیروی شدیدی به زانو وی وارد شده و سبب کشیدگی بافت غضروف مذکور می‌شود.
- آرتروز مفصل زانو: استئوارتریت (شایع‌ترین نوع آرتروز است که به طور معمول هدف این بیماری، مفاصل زانو، پاها و مهره‌های کمری است.) به عنوان شایع‌ترین نوع آرتروز در مفصل زانو گزارش شده است. این اختلال، یک بیماری فرسایشی تدریجی است و به مرور زمان، بافت غضروف مفصل زانو را از بین می‌برد. این اختلال به طور معمول در افراد میانسال و کهن سال خود را نشان داده که به علت استرس زیاد از حد و فشار‌های مکرر بر مفصل زانو ایجاد می‌شود. این استرس، می‌تواند آسیب‌های مکرر وارد شده به مفصل و یا اضافه وزن بیمار باشد. به وجود آمدن آرتروز روماتوئید (روماتیسم مفصلی)، خود یک عامل زمینه‌ساز استئوآرتریت محسوب شده که به واسطه ایجاد التهاب و تحلیل بافت غضروف مفصل، ایجاد استئوآرتریت را تقویت می‌کند. البته لازم به ذکر است که عارضه روماتیسم مفصلی می‌تواند در قیاس با استئوآرتریت، در سنین کم‌تر و در بیماران جوان‌تر خود را نشان بدهد.
درمان های غیر جراحی زانو درد
مهمترین روش های درمان های غیر جراحی زانو درد به شرح زیر است:
- فیزیوتراپی
- درمان با دارو
- تزریق کورتیکواستروئید درون مفصل زانو
- تزریق PRP
- ازون تراپی
درمان های غیر جراحی زانو درد با دارو
داروهای مختلفی برای تسکین درد برای بیماران توصیه می شود. گاهی داروهایی مانند استامینوفن می توانند باعث کاهش درد آرتروز زانو شوند ولی در صورتی که این درد همراه با التهاب باشد نیاز است از داروهای ضد التهاب استفاده شود این داروها عبارتند از:
- آسپرین
- بروفن
- ایندومتاسین
- دیکلوفناک
- ناپروکسن
- مفنامیک اسید
- پیروکسیکام
- سلکوکسیب
تزریق کوتیکواستروئید درون مفصل زانو
جهت برطرف نمودن التهابی که در اثر ساییده شدن استخوان ها ایجاد شده است، می توان از کوتیکواستروئیدها استفاده نمود. مراقبت های ضروری قبل و بعد از انجام تزریق کورتیکواستروئیدی شامل موارد زیر است:
- مصرف غذای سبک قبل از انجام تزریق
- استفاده از کمپرس سرد هر یک ربع یکبار به هنگام درد و حساسیت طی 28 ساعت اول بعد از تزریق
- خودداری از آب زدن به محل تزریق، باز نکردن پانسمان تا 48 ساعت پس از تزریق
- تا 48 ساعت بعد از انجام تزریق نباید فعالیت شدید بدنی داشته باشید.
- 48 ساعت بعد از انجام تزریق نباید فعالیت شدید بدنی داشته باشید.
- 48 ساعت بعد از تزریق می توانید پانسمان را برداشته و استحمام کنید.
- 48 ساعت بعد از تزریق باید فیزیوتراپی و هیدروتراپی (راه رفتن در آب استخر) را آغاز نمایید.
- تا زمانی که در طول مدت درمان هستید باید استراحت نسبی مفصلی داشته و از انجام فعالیت شدید بدنی خودداری نمایید.
- در مواردی که افزایش وزن وجود دارد لازم است برای کاهش وزن هرچه زودتر به متخصص تغذیه مراجعه نمایید.
- استفاده از توالت فرنگی اکیدا توصیه می شود.
- استفاده از صندلی برای اقامه نماز توصیه می شود.
- تا آنجا که ممکن است از پله بالا و پایین نروید. در مواقع ضروری پله ها را تک تک و با کمک گرفتن از نرده طی نمایید.
استفاده از PRP جهت درمان های غیر جراحی زانو درد
امروزه استفاده از PRP یا همان پلاسمای غنی از پلاکت به عنوان یک راه درمانی با تاثیرگذاری عالی برای درمان مراحل اولیه بیماری آرتروز زانو شناخته شده است. منبع تهیه پلاکت هاف خون انسان است. پلاکت ها حاوی فاکتورهای رشدی مختلفی هستند که می توانند باعث التیام بافتی و سرعت بخشیدن به ترمیم نسوج شوند. بنابراین استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت برای درمان آرتروز زانو توصیه می شود.
برای انجام این روش درمانی، از خود بیمار خون گرفته می شود. پلاکت های پلاسمایی آن جدا و تغلیظ شده طوری که غلظت پلاکت های پلاسمایی به حدود یک میلیون در میکرولیتر می رسد. سپس این پلاسما به درون مفصل تزریق می شود. هدف از این کار این است که با افزایش غلظت فاکتورهای رشد موجود در پلاکت منجر به تسریع بهبود در روند ترمیم بافتی در مفصل مبتلا به بیماری آرتروز شویم.
مطالعات متعددی تاثیر تزریق PRP بر تسکین درد، خشکی مفصلی، افزایش عملکرد و بهبود کیفیت زندگی را ثابت کرده است. در مبتلایانی که دچار درجات خفیف تا متوسط بیماری آرتروز هستند، تزریق PRP بسیار موثر بوده و باعث می شود درد مفصل زانو برای چندین سال از بین برود. مطالعات مختلف تاکنون عارضه جانبی خاص و چشمگیری را برای این درمان گزارش نکرده اند.
با توجه به نیاز غلظت بسیار بالای پلاکت در PRP مورد نیاز برای درمان مشکلات ارتوپدیک و همچنین کاهش میزان بهای تمام شده کیت Alpha-Ertho-PRP به منظور به حداکثر رساندن اثربخشی درمان توسعه یافت.
درمان های غیر جراحی زانو درد با ازون تراپی
یکی از اشکال مولکولی اکسیژن، ازون است که در آن سه اتم اکسیژن بهم متصل هستند. در این ساختار یک اتم اکسیژن اضافی است همین اتم اضافی باعث شده است که این مولکول یک ضد التهاب، ضد عفونی کننده والتیام بخش قوی باشد.
مواردی از بیماری های ارتوپدی که می توان طبق نظر متخصص ارتوپدی معالج از ازن تراپی برای درمان آنها استفاده کرد عبارتند از:
- دردهای عصب سیاتیک
- کمردرد و دیسک های ستون مهره ها
- تنگی کانال نخاعی
- آرتروز مفصل زانو
- التهاب تاندون ها
- دردهای کف پا و خارپاشنه
- آرتریت روماتوئید
- روماتیسم مفصلی
- پلی آرتریت های مزمن
- استئومیلیت
- اسپوندیلیت آنکلیوزان
- نکروز آواسکولار
- سندرم آرنج تنیس بازان
- درد اندام در مبتلایان به بیماری دیابت
- زخم بستر و زخم های مزمن بدنی
جمع‌بندی
زانودرد و ساییدگی زانو از مواردی هستند که می‌توانند نشان‌دهنده‌ی شروع یک آسیب مفصلی به نام آرتروز زانو باشند. این بیماری باعث کاهش کیفیت زندگی می‌شود و شیوع آن پس از سن ۵۰ سالگی و به‌خصوص در خانم‌ها بیش‌تر است. پس بهتر است پیش از وقوع چنین مواردی، اگر دچار آسیب هستید یا احساس درد دارید، یکی از روش‌های غیر جراحی را امتحان کرده و سپس علت زانودرد و ساییدگی زانو را در خود بیابید. از روش‌های بسیار مفید پیشگیری، می‌توانیم به کاهش وزن و تغییر سبک زندگی به‌خصوص اضافه کردن ورزش به زندگی روزمره خود اشاره‌کنیم.
