درمورد پی آر پی ستون فقرات چه می دانید؟ آرتروز ستون فقرات نوعی بیماری فرسایشی مفاصل ستون فقرات (مفاصل فاست ) است که اغلب در افراد بالای ۵۵ سال رخ می دهد اگرچه احتمال بروز آن در هر سنی وجود دارد.
این بیماری اغلب با فرسایش و آسیب دیسک ها همراه است و سبب بروز درد و مشکلات حرکتی برای فرد می شود.
تخریب تدریجی غضروف مفصلی که استخوان ها را آسیب دیدگی محافظت می کند مهم ترین عامل بروز آرتروز مفاصل بدن است.
آرتروز ستون فقرات سبب بروز درد ، التهاب ، محدود شدن دامنه حرکات مفصل و همچنین ایجاد خارهای استخوانی در محل مفصل که خود تشدید کننده مشکلات بیمار است می شود.
بیرون زدگی دیسک کمر یکی از مشکلاتی است که ریسک بروز آرتروز را افزایش می دهد.
تخریب غضروف مفصلی سبب می شود تا استخوان ها بجای لغزیدن بر روی هم دچار ساییدگی شوند که این وضعیت سبب بروز درد و التهاب و همچنین کاهش شدید دامنه حرکتی مفصل مبتلا می شود ، سایش استخوان ها همچنین منجر به ایجاد خارهای استخوانی در محل مفصل می شود که خود سبب تشدید درد و ناراحتی بیمار می شود. برای بررسی روش درمان پی آر پی ستون فقرات تا انتها با سل تک بیوژن همراه باشید.
دلایل و عوامل خطر آرتروز ستون فقرات
- افزایش سن ( بر اساس آمارها بیش از ۸۰ درصد مبتلایان به آرتروز افراد بالای ۵۰ سال هستند چرا که با افزایش سن ریسک آسیب پذیری غضروف مفاصل بدن افزایش می یابد. )
- آسیب دیدگی ستون فقرات در اثر وارد شدن ضربه شدید و ناگهانی یا ضربات خفیف اما مکرر
- استفاده بیش از حد و نامناسب مانند خم و راست شدن بیش از حد کمر
- افرادی که مشاغل سنگین دارند بیش از سایر افراد در معرض خطر آرتروز ستون فقرات قرار دارند.
- جنسیت ( ریسک بروز آرتروز در بین خانم ها بیش از آقایان است )
- استفاده طولانی مدت و مکرر از مفصل
علائم آرتروز ستون فقرات
- خشکی و کاهش دامنه حرکتی ستون فقرات
- احساس درد مزمن در کمز یا گردن ( بسته به محل بروز آرتروز )
- گرفتگی های عضلانی
- انتشار درد به سایر اندام ها
- ناتوانی در خم و راست کردن کردن کمر
- احساس سوزش ، گزگز یا بی حسی در عصب یا نخاع
- شنیده شدن صدا از مفصل مبتلا
- ناتوانی در چرخش گردن به طرفین ( در صورت درگیری مهره های گردنی )
کاربرد پی آر پی کمر در کدام بیماری ها است؟
- بیماری دژنراتیو دیسک (کم‌آبی و آسیب دیسک)
- آرتروز مفاصل فاست
- آتروفی و ضعف عضلات مولتی‌فیدوس
- رادیکولوپاتی (درد ناشی از بیرون‌زدگی و فشار دیسک بر روی ریشه عصبی)
- در حین جراحی فیوژن ستون فقرات
پلاسمای غنی از پلاکت یا پی آر پی چیست؟
تعداد نرمال پلاکت در خون انسان بین ۱۵۰ هزار تا ۳۵۰ هزار در هر میکرولیتر است. در پی آر پی این میزان به بیش از یک میلیون پلاکت در هر میکرولیتر می‌رسد. زمانی که چند سی‌سی از پی آر پی با پلاکت فراوان به بدن تزریق میشود مقدار زیادی از عوامل رشد در آن محل آزاد میشود و باعث ترمیم بافتی میشود.
هر پلاکت حدود ۵۰ تا ۸۰ گرانول آلفا دارد. گرانول آلفا حاوی بیش از ۳۰۰ پروتئین مختلف است. گرانول‌ها حاوی مواد شیمیایی مهمی مانند کلسیم، سروتونین، هیستامین و ترکیبات مختلف فسفاته مانند آدنوزین دی فسفات، آدنوزین‌تری‌فسفات و گوانوزین دی فسفات هستند.
پلاکت‌ها انباری از فاکتورهای رشد مهم مانند فاکتور رشد مشتق از پلاکت (PDGF)، فاکتور رشد بتا تبدیل‌کننده (TGF- β)، فاکتور رشد شبه انسولین ۱، فاکتور رشد اندوتلیال عروقی و فاکتور رشد اپیتلیال هستند.
روش تهیه پلاسمای غنی از پلاکت
ابتدا از بیمار بین ۲۰ تا ۴۰ سی‌سی خون گرفته میشود. یک ضدانعقاد برای جلوگیری از فعال‌شدن زودرس پلاکت‌ها به خون بیمار اضافه میشود. سپس خون بیمار در داخل سانتریفیوژ قرار داده میشود. پس از اتمام مرحله اول سانتریفیوژ سه‌لایه در لوله تشکیل میشود. بالاترین لایه حاوی پلاکت‌های بیمار است. لایه میانی که به آن بافی‌کت می‌گویند و شامل پلاکت و گلبول‌های سفید خون است. پایین‌تری لایه متشکل از گلبول‌های قرمز خون است. لایه فوقانی همراه با لایه میانی برداشته میشود و مجدداً تحت سانتریفیوژ با سرعت کمتر قرار می‌گیرد. محلول نهایی حاوی پی آر پی آماده تزریق است.
عوارض پی آر پی ستون فقرات
درمان پی ار پی کمر میتواند عوارض جانبی مختلفی داشته باشد، اما این عوارض معمولاً خفیف و گذرا هستند. برخی از عوارض شایع عبارتند از:
درد و تورم: در محل تزریق ممکن است درد یا تورم ایجاد شود
خونریزی یا عفونت: در محل ورود سوزن به پوست ممکن است خونریزی یا عفونت رخ دهد
ناراحتی و درد: در منطقه کمر و اطراف آن ممکن است احساس درد یا ناراحتی شود
احساس سوزش یا تهوع: در صورت استفاده از ماده حاجب، ممکن است احساس سوزش یا تهوع ایجاد شود
عوارض ناشی از داروها: مصرف داروهای مورد استفاده در فرآیند پی آر پی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد
نادرستی در تصویربرداری: و نتایج غیردقیق ممکن است رخ دهد
این عوارض به ندرت اتفاق میافتند و معمولاً با مراقبتهای مناسب و رعایت دستورالعملهای پزشکی قابل مدیریت هستند. برای کاهش احتمال بروز عوارض، انجام این روش توسط پزشک متخصص و با تجربه توصیه میشود. همچنین، مراقبت های بعد از تزریق نیز برای بهبودی سریع و کاهش احتمال عوارض مهم است.
کاربرد‌های پی آر پی در بیماری‌های ستون فقرات کمری
تزریق داخل دیسک
دیسک بین مهره‌ای یک سطح غضروفی بین دو مهره مجاور است که به‌عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند. دیسک بین مهره‌ای نقش حیاتی در تثبیت و همچنین خم‌شدن و گسترش ستون فقرات دارد. دیسک‌ها فاقد عروق هستند و از طریق انتشار غیرفعال موارد موردنیاز به سلول‌ها می‌رسد. به همین دلیل توانایی ترمیم دیسک اندک است.
بیماری دژنراتیو دیسک (Degenerative Disc Disease) شامل تخریب یک یا چند دیسک بین مهره‌ای است و به عوامل ژنتیکی و محیطی بستگی دارد. درد بیماران در ناحیه کمر حس میشود و احتمال گسترش درد به زیر زانو وجود ندارد. درد بیماران با نشستن طولانی، خم‌شدن به جلو و بلندکردن اجسام سنگین تشدید میشود. بهترین درمان در مراحل اولیه شامل داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و در صورت لزوم تزریق اپیدورال کمری است.
تا مدت‌ها در بیمارانی که درد با اقدامات معمول بهبود پیدا نمی‌کرد جراحی ستون فقرات از طریق فیوژن پیشنهاد می‌شد. این جراحی عوارض بسیاری زیادی برای بیماران در طی سال‌های آینده ایجاد می‌کند. به همین دلیل درمان‌های متعددی برای دردهای ناشی از دیسک پیشنهاد شده است. نکته جالب اینجاست که اکثر این درمان‌ها در کاهش درد مؤثر بوده‌اند و نیاز به جراحی به علت دردهای دژنراتیو دیسک را کاهش داده‌اند. از جمله این درمان‌ها می‌توان به تزریق ازن، دیسکوژل و هیدرافیل در دیسک اشاره کرد.
یکی از درمان‌های نسبتاً جدید در بیماری دژنراتیو دیسک استفاده از سلول‌های بنیادی یا فاکتور رشد برای بهبود آسیب‌های دیسک و کاهش درد است. پی آر پی از مهم‌ترین این درمان‌ها است که منجر به ترمیم دیسک و کاهش درد میشود.
چندین مطالعه در مورداستفاده از پی آر پی برای دیسک کمر منتشر شده است. در مطالعات حیوانی که بر روی خرگوش‌ها انجام شده است تزریق پی آر پی برای دیسک کمر باعث ترمیم بیشتر دیسک میشود. حتی در یک مطالعه این اثرات در ام‌آرآی بیماران نیز دیده شد. در مطالعاتی که بر روی دردهای ناشی از دیسک در انسان‌ها انجام شده است نتایج مشابه حیوانات است. در مطالعه کوملا و نیز در مطالعه تاکلی پی آر پی در بیمارانی که مبتلا به درد ناشی از دیسک بودند تزریق شد. این بیماران به سایر درمان‌ها پاسخ نداده بودند و کاندید انجام جراحی بودند. در ۵۰٪ این بیماران تزریق پی آر پی در داخل دیسک باعث کاهش درد شد. این میزان کاهش درد برای بیمارانی که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند فوق‌العاده است. اثرات تزریق پی آر پی تا ۱ سال نیز ادامه پیدا کرد.
تزریق داخل فاست و رباط
در برخی مطالعات تا ۴۰٪ دردهای کمری به مشکلات فاست که مفاصلی بین مهره‌های کمری هستند نسبت می‌دهند. تا کنون چند مطالعه در مورد تزریق پی آر پی در مفاصل فاست جهت کاهش درد انجام شده است. در این مطالعات پی آر پی در چندین مفصل فاست تحت هدایت سونوگرافی و فلوروسکوپی تزریق شده است و کاهش درد قابل‌توجه دیده شده است. برتری پی آر پی در این مطالعات این است که نسبت به تزریق کورتون تأثیر بیشتری در مفاصل فاست دارد و مدت اثربخشی نیز بیشتر از کورتون است.
پی آر پی در لیگامنت‌های کمری نیز تزریق شده است. البته یافتن درد با منشأ لیگامنت‌های کمری کار ساده‌ای نیست. اما در بیمارانی که شک به درگیری این لیگامنت‌ها بوده است و پی آر پی در این نواحی تزریق شده کاهش درد در این افراد دیده شده است.
تزریقات عضلانی اطراف ستون فقرات
عضله مولتی فیدوس کمری ستون فقرات را به دلیل شکل و موقعیت آناتومیک آن تثبیت می‌کند. الیاف عضله مولتی فیدوس کوتاه با سطح مقطع بالا هستند که بیشتر در تثبیت و موقعیت ستون فقرات نقش دارند. ارتباط بین کمردرد و عضله مولتی فیدوس توسط چندین مطالعه به‌خوبی ثابت شده است. در کمردرد مزمن همراه با آسیب دیسک، اندازه و سطح مقطع عضله کاهش می‌یابد. در برخی بیماران تنها عامل ایجاد درد ضعف و آتروفی عضله مولتی‌فیدوس است. هیچ اقدام جراحی برای بیماران مبتلا به ضعف عضله مولتی‌فیدوس کارساز نیست. بازگرداندن عملکرد عضله مولتی‌فیدوس توسط تحریک الکتریکی شاخه‌های عصبی تحت عنوان مدیال برنچ یکی از بهترین درمان‌ها است. این درمان در ایران وجود ندارد.
اخیراً از پی آر پی در درمان ضعف عضله مولتی‌فیدوس استفاده شده است. در این روش در داخل عضله ضعیف شده پی آر پی تزریق میشود. دیده شده که این تزریق می‌توان درد و عملکرد بیماران را بهبود بخشد. باتوجه‌به محدودیت درمان در این بیماری و نبود روش تحریک الکتریکی در ایران به نظر می‌رسد که می‌توان از این روش استفاده کرد.
تزریقات اپیدورال
تزریق استروئید اپیدورال (Epidural Steroid Injection) یک روش بسیار مؤثر برای مدیریت درد در رادیکولوپاتی کمری است. رادیکولوپاتی کمری همان درد سیاتیک است که به پاها تیر می‌کشد و یا باعث گزگز و مورمور در پاها میشود. مفید بودن تزریقات اپیدورال کمری در همه مطالعات معتبر تأیید شده است و کارآمدترین روش برای کاهش درد سیاتیک است. روش‌های مختلفی برای تزریق اپیدورال کمری وجود دارد. روش ترنس‌فورامینال کارآمدترین روش است. استروئید همراه با لیدوکایین در تزریق اپیدورال کمری باعث کاهش التهاب در اطراف ریشه‌های کمری میشود. عوارض تزریق استروئید اپیدورال بسیار اندک و نادر است.
تزریق پی آر پی به فضای اپیدورال برای رادیکولوپاتی کمری یک قلمرو ناشناخته است. تاکنون دو مطالعه در این زمینه به چاپ رسیده است. در هر دو مطالعه تزریق پی آر پی به فضای اپیدورال منجر به کاهش درد پایدار در بیمار شد. البته باتوجه‌به اثرات ثابت شده تزریق استروئید اپیدورال در ستون فقرات فعلاً زود است که پی آر پی جایگزین این روش درمانی شود. شاید در برخی بیماران که استفاده از استروئید ممنوع است و یا بیمارانی که پس از تزریق استروئید بهبودی نداشته‌اند بتوان از پی آر پی استفاده کرد. این کار نیاز به مطالعات بیشتر در این زمینه دارد.
فیوژن ستون فقرات
فیوژن ستون فقرات روشی است که برای درمان کمردرد مزمن ناشی از بیماری دژنراتیو دیسک استفاده میشود. این روش شامل اتصال مهره‌ها برای ازبین‌بردن حرکت بین آنها و در نتیجه ایجاد یک استخوان پیوسته است. البته این روش در درازمدت عوارض فراوانی دارد. اما گاهی ناگزیر به انجام آن هستیم. استفاده هم‌زمان از پی آر پی در این روش منجر به بهبود عوارض جراحی شده است.
هزینه پی آر پی ستون فقرات
هزینه پی آر پی ستون فقرات به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- محل سکونت شما: هزینه پی ار پی در شهرهای بزرگ مانند تهران بیشتر از شهرهای کوچک است.
- تجربه و تخصص پزشک: پزشکان باتجربه و متخصص معمولاً هزینه بیشتری برای پی آر پی دریافت می کنند.
- نوع و کیفیت کیت پی آر پی: کیت های پی آر پی با کیفیت های مختلف در بازار موجود هستند که قیمت آنها با هم متفاوت است.
- تعداد جلسات مورد نیاز: تعداد جلسات مورد نیاز برای پی آر پی کمر به شدت آسیب و شرایط بیمار بستگی دارد.
