کاربردهای پی آر اف در دندانپزشکی : استفاده از PRP در دندانپزشکی یک رویکرد جدید برای بازسازی بافت است و امروزه یک روش کاربردی و ارزشمند برای تسریع روند بهبود در بسیاری از روش‌های جراحی دندان و دهان، به‌ویژه در بیماران مسن محسوب می‌شود.
پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet-rich plasma) اغلب با نام اختصاری PRP شناخته می‌شود. این ماده از سانتریفیوژ کردن خون خود بیمار تولید می‌گردد و حاوی فاکتورهای رشدی است که بر بهبود زخم تأثیر می‌گذارد و در نتیجه نقش مهمی در مکانیزم‌های ترمیم بافت ایفا می‌کند.
طبق بررسی‌های صورت گرفته، استفاده از PRP در عمل‌های جراحی می‌تواند نتایج مفیدی را به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال خونریزی را کاهش دهد و بهبود بافت نرم و بازسازی استخوان را تسریع کند.
مطالعات انجام شده روی انسان نتایج امیدوارکننده‌ای را در مورد کاربرد PRP در بسیاری از روش‌های جراحی دهان و دندان (به عنوان مثال کشیدن دندان، جراحی پریودنتال، جراحی ایمپلنت) به دنبال داشته است.
علاوهبراین، پلاسمای غنی از پلاکت می‌تواند روند بهبود زخم و بازسازی استخوان فک را تسریع کند. به این ترتیب در مدیریت استئونکروز فک (تحلیل استخوان فک) مرتبط با بیسفسفونات (BRONJ) موثر خواهد بود.
با توجه به داغ بودن مبحث پلاسمای غنی از پلاکت، در این مقاله قصد داریم به بررسی کاربردهای مختلف PRP در دندانپزشکی بپردازیم و ضمن آن بررسی کنیم که استفاده از این ماده تا چه حد اثربخش است. پس در ادامه با سل تک بیوژن همراه باشید.
پی ار اف (PRF) چیست؟
PRF (Platelet Rich Fibrin) به معنی فیبرین غنی از پلاکت است. PRF ماده ای اتولوگ شبیه ژلاتین است که طی فرایندی شبیه PRP از خون انسان ساخته می شود و برای مصارف درمانی متعددی از جمله دندانپزشکی، ارتوپدی، جوانسازی پوست، درمان ریزش مو و … استفاده می شود.
خون انسان حاوی گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و پلاسما است. پلاکت‌ها حاوی فاکتورهای رشد هستند که باعث افزایش تولید کلاژن، بازسازی بافت، سفت شدن پوست، جوانسازی بافت پوست و بهبود روند رشد مو می‌شوند. سلول‌های بنیادی تمایز نیافته‌ای هستند که می‌توانند به سلول‌های تخصصی یا به سلول‌های بنیادی بیشتری تمایز پیدا کنند. شوند. به این ترتیب می توانندبه عنوان یک سیستم ترمیم کننده برای بازسازی بافت‌های بدن عمل‌‌کنند.
روش تهیه پی ار اف (PRF)
مراحل اولیه تهیه PRF شبیه پی ارپی است فقط ماده ضدانعقاد به خون اضافه نمی‌شود و سرعت و مدت سانتریفوژ در تهیه آن پایین‌تر از روش پی آرپی است. بدون ماده ضد انعقاد خون تبدیل به لخته می شود. به این صورت که فیبرینوژن طبیعی موجود در خون توسط ترومبین به فیبرین تبدیل می شود. فیبرین شبیه یک ماتریکس اسفنجی است که مثل یک داربست پلاکت ها، فاکتورهای رشد و سلول‌های بنیادی به آن می‌چسبد. در واقع در روش PRF ما لخته را سانتریفیوژ می‌کنیم و در نهایت یک ماده ژلاتینی حاوی پلاکت‌ها، گلبول‌های سفید، فیبرین و سلول‌های بنیادی به دست می آوریم.
به نظر می رسد PRF دارای فاکتورهای درمانی بیشتری نسبت به PRP است خاصیت ترمیم‌کنندگی بیشتری نسبت به پی ار پی ایجاد می کند. زیرا فیبرین غنی از پلاکت نسبت به PRP حاوی غلظت بیشتری از فاکتورهای رشد و سلول‌های بنیادی است. رشته‌های فیبرین در PRF باعث می‌شود پلاکت ها و فاکتورهای رشد به راحتی پراکنده و پخش نشود. این باعث می‌شود تا فاکتورهای رشد هم به مقدار بیشتر و هم برای مدت زمان طولانی‌تری در محل باقی بماند.
استفاده از PRP در موارد زیر توصیه نمی شود؟
- در بیماران مبتلا به دیابت
- در بیماران خونی حاد یا مزمن مثل اختلالات انعقاد خون یا سرطان خون.
- ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت ها).
- بیمارانی که نیاز به مصرف آسپیرین و یا سایر داروهای ضد انعقاد خون مثل (وارفارین یا هپارین) دارند.
- همچنین داروهای NSAIDS ( بروفن، ایندومتاسین،دیکلوفناک ،پیروکسیکام و …) در صورت مصرف بایستی از سه روز قبل قطع شوند. در مورد آسپیرین لازم است از ۱۰ روز قبل مصرف آن قطع شود.
افراد سیگاری، الکلی و دارای سوء تغذیه
چه کسانی بیشتر هدف اینگونه درمان هستند؟
سن یکی از عوامل تعیین کننده مهم بیماری پریودنتال در نظر گرفته می‌شود که عامل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالی است. علاوه بر این، بیماران مسن بیشتر در معرض بیماری‌های سیستمیک هستند که بر انعقاد و ترمیم بافت تأثیر می‌گذارد.
از همین رو، بهبود کیفیت زندگی بیماران سالخورده در دهه‌های اخیر، سبب گسترش کاربردهای پلاسمای غنی از پلاکت در دندانپزشکی شده است.
مکانیزم عملکرد PRP در دندانپزشکی
پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) به عنوان غلظت بالای پلاکت‌های اتولوگ در حجم کمی از پلاسمای اتولوگ تعریف می‌شود. تعداد پلاکت‌های طبیعی انسان در خون عددی بین ۱۵۰،۰۰۰ تا ۳۵۰،۰۰۰ پلاکت بر لیتر است. در حالی‌که PRP یک غلظت پلاکتی معادل ۱،۰۰۰،۰۰۰ پلاکت بر لیتر در ۵ میلی لیتر پلاسما است.
پلاکت‌های موجود در PRP، گرانول‌های آلفای خود را پس از شروع فرآیند انعقاد در محل زخم آزاد می‌کنند. این گرانول‌های آلفا حاوی ترکیبی از فاکتورهای رشد هستند که باعث افزایش تکثیر، کموتاکسی و تمایز سلول‌ها می‌شوند که برای استخوان‌زایی ضروری هستند.
بنابراین، علاوه بر اثر پیش انعقاد، PRP منبعی از فاکتورهای رشد است که با تسریع ترمیم استخوان، ترویج تکثیر فیبروبلاست و افزایش عروق بافتی، در شروع و تداوم بهبود زخم نقش دارد.
کاربرد پی آر اف در دندانپزشکی
تا این قسمت از مطلب مروری بر PRP و نحوه تاثیر آن بر بهبود زخم داشتیم. در ادامه به بررسی کاربرد PRP در دندانپزشکی و جراحی دهان و دندان خواهیم پرداخت.
۱. تاثیر پی آر اف در دندانپزشکی بر بهبود حفره آلوئولی پس از کشیدن دندان
کشیدن دندان یک روش رایج در حوزه دندانپزشکی است که شامل دندان‌های به شدت پوسیده، آسیب دیده، غیرقابل ترمیم یا دندان عقل نهفته است. این روش‌ها می‌توانند با درد قابل توجه بعد از عمل همراه باشند، به‌ویژه زمانی که دندان‌های آسیاب نهفته سوم کشیده می‌شوند. علاوهبراین، بیماران، به‌ویژه افرادی که تحت درمان با ضد انعقاد هستند، ممکن است خونریزی‌های طولانی مدتی را تجربه کنند. برای رفع ناراحتی بعد از عمل و تقویت مکانیزم‌های ترمیم بافت، بسیاری از روش‌ها (مانند اسفنج فیبرین، تحریک زیستی با لیزر) انجام شده‌اند که روند بهبودی را ارتقا می‌دهند.
اخیراً استفاده از PRP به عنوان راهی برای به دست آوردن غلظت بالایی از عوامل رشد دخیل در بهبود و بازسازی بافت پیشنهاد شده است. استراتژی درمانی این رویکرد، ارتقای روند ترمیم بافت، افزایش کیفیت بهبود و کاهش زمان بهبودی است.
لازم به ذکر است که طبق مطالعات انجام شده، PRP در کاهش درد و خونریزی پس از عمل به‌طور قابل توجهی موثر نبوده است. بیشترین مزیت نسبت داده شده به PRP در طول دوره زمان بهبودی پس از عمل است. در حالت عادی حدود ۶ هفته برای بهبودی جای کشیدن دندان لازم است اما با استفاده از PRP این بهبودی در هفته اول انجام شده است.
۲. استفاده از پی آر اف در دندانپزشکی در جراحی پریودنتال
بنابراین، استفاده از PRP در محل‌های آسیب ممکن است بتواند به بهبود زخم و بازسازی بافت‌های نرم پریودنتال کمک کند. علاوه بر این، توانایی این عوامل برای تسریع ترمیم استخوان با افزایش میتوز استئوبلاست‌ها و عروق بافتی ممکن است در درمان نقایص زیر استخوانی مفید باشد.
نتایج یک بررسی در مورد اثربخشی PRP در درمان پریودنتال نشان داده است که این روش می‌تواند تحلیل لثه را بهبود بخشد اما ممکن است در پریودنتیت مزمن چندان موثر نباشد.
۳. کاربرد پی آر اف در دندانپزشکی در جراحی بافت‌های نرم و استخوان و جراحی ایمپلنت
یکی از مهم‌ترین کاربردهای PRP در دندانپزشکی مربوط به جراحی ایمپلنت و بازسازی استخوان فک است.
مطالعات زیادی نشان داده است که PRP باعث افزایش و تسریع ترمیم بافت نرم و بازسازی استخوان می‌شود.
طبق بررسی‌های صورت گرفته در زمینه بازسازی استخوان در شکستگی‌های فک پایین، استفاده مستقیم از PRP در امتداد خطوط شکستگی بازسازی استخوان را افزایش میدهد. در این مطالعات، اثرات تحریک استخوان‌زایی استخوان آلوئول به واسطه‌ی پیوند مغز استخوان با نتایج استفاده از PRP مقایسه گردید. نتایج نشان میدهد که استخوان تازه تشکیل شده تحت تأثیر PRP موثرتر از درمان با استفاده از جمعیت سلول‌های بنیادی مشتق شده از مغز استخوان بوده است.
همچنین زمانی‌که PRP روی سطح ایمپلنت اعمال می‌شود، به فلز می‌چسبد و یک سطح پویا جدید ایجاد می‌کند که فعالیت بیولوژیکی را تسریع می‌نماید. مطالعات نشان میدهد که اگر سطح ایمپلنت قبل از قرار دادن در آلوئول با PRP پوشش داده شود، یکپارچگی استخوانی ایمپلنت افزایش خواهد یافت.
