تفاوت سرم خون و پلاسمای خون چیست؟ پلاسما و سرم دو اصطلاح متداول هستند که به طور متناوب استفاده می شوند. اعتقاد بر این است که 8٪ از کل وزن بدن ناشی از خون است. خون به طور عمده از پلاسما ، سرم ، گلبول های سفید و گلبول های قرمز تشکیل شده است. گلبول های سفید خون نقش بسیار مهمی در سیستم ایمنی بدن دارند (سیستم دفاعی بدن) در حالی که سلول های قرمز خون در انتقال اکسیژن نقش دارند. برای بررسی بیشتر تفاوت سرم خون و پلاسمای خون تا انتها با سل تک بیوژن همراه باشید.
خون چیست؟
خون یک مایع از بدن است که از طریق شریان‌ها و وریدها به گردش درمی‌آید، بافت‌ها را با اکسیژن تغذیه می‌کند و کربن دی‌اکسید را دفع می‌کند.
خون همچنین مسئول تامین مواد مغذی برای بافت‌ها و هورمون‌ها به سلولها است و بخش مهمی از سیستم ایمنی است. خون از سلولهای خونی قرمز، سلولهای خونی سفید و پلاکت‌ها که در مایعی به رنگ کاه به نام پلاسما غوطه‌ور هستند، تشکیل شده است. سرم اصطلاحی است که برای پلاسما استفاده می‌شود.
پلاسما در مقایسه با سرم
خون اهدایی از یک فرد یا نمونه خون می‌تواند به اجزای مختلفی تقسیم شود: پروتئین‌ها، سلولهای خونی قرمز، سلولهای خونی سفید، فاکتورهای انعقاد و سایر موارد و برای اهداف اختصاصی استفاده می‌شوند.
به طور مشابه پلاسما و سرم از خون به واسطه سانتریفیوژ، یکی قبل از انعقاد و دیگری بعد از این که خون کاملا منعقد شد، گرفته می‌شوند. گاهی اوقات یک ماده ضد انعقاد مانند EDTA، سیترات یا اگزالات ممکن است به پلاسما اضافه شود.
پلاسما چیست؟
پلاسما بخش مایع خون است که در آن سلولهای خونی سفید، مواد مغذی و هورمون‌ها شناور هستند.
سرم چیست؟
سرم بخش مایع خون بدون فاکتورهای انعقاد یا سلولهای خونی است.
ترکیب پلاسما چیست؟
- آب
- آلبومین
- گلوبولین ها
- آمینواسیدها
- هورمون‌ها وآنزیم‌ها
- مواد دفعی نیتروژنی
- مواد مغذی
- گازها
- فیبرینوژن
- ترکیبات سرم
- آب
- آلبومین
- گلوبولین‌ها
- آمینواسیدها
- هورمون‌ها و آنزیم‌ها
- مواد دفعی نیتروژنی
- مواد مغذی
- گازها
فرآیند جداسازی پلاسما
پلاسما به واسطه چرخش سریع یک نمونه خون در سانتریفیوژ بدست می‌آید که در آن سلولهای خونی سنگین‌تر در کف ته‌نشین می‌شوند و پلاسمای خونی از لایه فوقانی با استفاده از یک پیپت جمع‌آوری می‌شود.
برای جداسازی سرم به نمونه خونی فرصت تشکیل لخته داده می‌شود. بعد از این که تشکبل لخته کامل شد، نمونه احاطه می‌شود به عبارتی مایع با استفاده از یک اپلیکاتور استخراج می‌شود. این مایع بیشتر سانتریفیوژ می‌شود تا هر جزئی هرچند ناچیز از سلولها یا لخته حذف شود.
استفاده از پلاسما در پزشکی
پلاسما اغلب برای تزریق به افرادی که از هموفیلی یا دیگر اختلالات انعقاد خون، ضغف ایمنی، شوک یا سوختگی رنج می‌برند، استفاده می‌شود.
استفاده از سرم در پزشکی
سرم اغلب برای تعیین نوع گروه خونی استفاده می‌شود. سرم همچنین برای آزمایش‌های تشخیصی مختلف که برای تعیین سطوح hCG ، کلسترول، پروتئین‌ها، قند و دیگر موارد موجود در خون به کار می‌روند، استفاده می‌شود.
اهمیت تفاوت سرم خون و پلاسمای خون
پلاسما و سرم از اجزای خون هستند و به طور معمول برای آزمایش خون استفاده می شوند. سرولوژی شاخه ای از علم پزشکی است که در مطالعه سرم خون نقش دارد. در زیر موارد کلیدی ذکر شده است که می تواند در درک تفاوت بین سرم و پلاسما مفید باشد.
سرم بخشی از خون است که از نظر ترکیب با پلاسما مشابه است اما عوامل لخته شدن خون را شامل نمی شود. فیبرینوژن پروتئینی است که در انعقاد خون نقش دارد. فیبرینوژن یک پروتئین غیر فعال است و عملکرد آن را با تبدیل به فیبرین (شکل فعال فیبرینوژن) انجام می دهد. پلاسما به عنوان واسطه خونی در نظر گرفته می شود که در آن RBC ها (سلول های قرمز خون) ، WBC (سلول های سفید خون) و سایر اجزای خون به حالت تعلیق درمی آیند. پروتئین های پلاسما با درصد آنها در زیر نشان داده شده است.
- آلبومین (60٪)
- گلوبولین (35٪)
- فیبرینوژن (4٪)
- پروتئین های تنظیم کننده ، لیپوپروتئین ها و پروتئین های متصل کننده آهن (1٪)
تفاوت سرم خون و پلاسمای خون در ترکیب
اجزای پلاسما و سرم مشابه هستند زیرا هر دو حاوی هورمون ها ، گلوکز ، الکترولیت ها ، آنتی بادی ها ، آنتی ژن ها ، مواد مغذی و برخی ذرات خاص هستند به جز عوامل لخته شدن که فقط در پلاسما وجود دارد. بنابراین می توانیم چنین بگوییم
پلاسما – عوامل لخته شدن = سرم
تفاوت سرم خون و پلاسمای خون در درصد
پلاسمای خون یک مایع زرد شفاف است که 55٪ از حجم کل خون است. قسمت عمده پلاسما آب یعنی 93٪ و 7٪ از سلولهای خونی و سایر قسمتها تشکیل شده است. چگالی آن 1025 کیلوگرم در متر مکعب است. درصد حجم سرم در مقایسه با پلاسما کمتر است و فاقد فیبرینوژن است.
تفاوت در روش جداسازی:
جداسازی سرم دشوارتر و زمانبرتر از پلاسما است.
تفاوت سرم خون و پلاسمای خون در استفاده از داروهای ضد انعقاد خون:
برای جدا کردن سرم از آنجا که برای جدا کردن پلاسما لازم است ، از لخته های ضد انعقادی استفاده نشود.
تفاوت در استفاده پزشکی:
سرم ترجیحی ترین قسمت خون است که در بررسی گروه های خونی و تشخیص بیماری ها استفاده می شود در حالی که پلاسما به بیمارانی که فاقد سلول های خونی هستند ، منتقل می شود. مانند پلاسمای منجمد تازه که در هموفیلی B استفاده می شود. همچنین می تواند برای تشخیص بیماری ها استفاده شود. پلاسما همچنین توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) در مدل داروهای ضروری مدل خود گنجانده شده است.
جدول تفاوت سرم خون و پلاسمای خون
توی جدول مقایسه‌ای زیر ویژگی‌های پلاسما و سرم خون رو یکجا جمع کردیم تا درک این تفاوت‌ها برای شما راحت‌تر بشه:
| مبنای مقایسه | پلاسما | سرم |
| تعریف | بخشی شفاف، زرد رنگ و قسمت مایع از خون. | یک مایع رقیق نشده، قسمت خارجی سلول خونی. |
| تشکیل شده از | از سرم و عامل انعقاد خون تشکیل شده. | بخشی از خونه که فاقد عامل انعقاد خونه. |
| نحوه جداسازی کردن | بعد از سانتریفیوژ کردن خون با داروی ضد انعقاد به دست میاد. | بعد از سانتریفیوژ کردن خون منعقد شده بدست میاد. |
| ماده لازم برای جداسازی | برای به دست آوردن پلاسما از نمونه خون، ضد انعقاد لازمه. | برای جداسازی سرم از نمونه خون نیازی به ضد انعقاد نیست. |
| حجم | ۵۵ درصد از حجم کل خون رو تشکیل میده. | حجم کمتر در مقایسه با پلاسما داره |
| سختی جداسازی | جداسازی پلاسما از نمونه خون نسبتاً ساده‌تره و زمان کمتری نیاز داره. | جدا کردن سرم از نمونه خون مشکله. این یک فرآیند زمان بره. |
| فیبروژن | حاوی فیبرینوژن | فاقد فیبرینوژن |
| ترکیبات | %۹۲ از آب همراه با مقداری پروتئین، نمک، لیپید و گلوکز تشکیل شده. | %۹۰ از آب و ۱۰% باقی از هورمون‌های محلول، پروتئین‌ها، مواد معدنی و دی اکسید کربن تشکیل شده. |
| چگالی | پلاسما برابر با ۱.۰۲۵ گرم در میلی لیتره | سرم برابر با ۱.۰۲۴ گرم در میلی لیتره. |
| ماندگاری | ماندگاری طولانی مدتی داره. میشه اون رو تا ده سال حفظ کرد. | ماندگاری کوتاه مدتی داره. فقط برای چند ماه قابل نگهداریه. |
| منبع | پلاسما منبع اصلی برای انتقال محصول دفعی سلولهاس. | منبع مهم الکترولیت‌ها |
| حالت سلولها در اونها | سلولها آزادانه توی پلاسما معلقن. | سلولها با تشکیل لخته به همدیگه متصل میشن. |
جمع‌بندی
پلاسما قسمت نیمه شفاف خون به غیر از گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و سایر اجزای سلولیه. به لخته شدن خون کمک می کند و ۹۰ درصد اون از آب تشکیل شده. پلاسما حاوی رایج‌ترین هپارین ضد انعقاده. از طریق کمپلکسی که با آنتی ترومبین III ایجاد میکنه، عمل میکنه. آنتی ترومبین III پروتئینیه که از لخته شدن خون جلوگیری میکنه.
در طرف دیگه سرم برای اندازه گیری میزان پروتئین آلبومین توی خون استفاده میشه. وقتی کلیه شروع به از کار افتادن میکنه، آلبومین ادرار شروع به نشت کردن میکنه. آزمایش سرم به تشخیص ناهنجاری‌های کبد و کلیه کمک میکنه.
