بدن انسان به طور مداوم در حال ساخت سلول های بنیادی در مغز استخوان است. بر اساس شرایط و سیگنال‌های خاصی در بدن، سلولهای بنیادی به جایی که نیاز دارند هدایت می‌شوند. سلول بنیادی یک سلول پایه و نابالغ است که هنوز تکامل نیافته است تا مثلاً به سلول پوست یا سلول عضلانی یا سلول عصبی تبدیل شود. انواع مختلفی از سلول های بنیادی وجود دارد که بدن می تواند از آنها برای اهداف مختلف استفاده کند. این سلولها اغلب به عنوان درمان “ترمیم کننده” شناخته می شود و باید گفت سلول درمانی زانو و مفاصل عوارض بسیار کمی دارد. در این مقاله از سل تک بیوژن به بررسی سلول درمانی زانو و عوارض آن می پردازیم.
آرتروز چیست و چه علائمی دارد؟
آرتروز یا استئوآرتریت بیماری شایعی است که به معنای التهاب و تخریب غضروف مفصلی است، شایع ترین مفصلی که دچار التهاب یا آرتروز میشود، مفصل زانو است ولی در سایر مفاصل مثل لگن شانه و کمر نیر وجود دارد که در اثر این التهاب، غضروف مفصلی که نقش ضربه گیر را در این مفاصل ایفا میکند و باعث لغزش استخوان روی هم میشود، دچار ساییدگی میشود. در نتیجه درد شایع ترین علامتی است که بدنبال وقوع آرتروز زانو اتفاق میفتد و با گذشت زمان میتواند باعث کاهش محدودیت حرکت زانو و تغییر شکل زانو هم بشود.
علت آرتروز چیست؟
این بیماری وابسته به سن است، در افراد بالای ۴۰ سال، خانمها، افراد چاق و افرادی که سابقه ضربه یا آسیب زانو به طور مادرزادی یا اکتسابی( مثل عادات و ورزش های نادرست) دارند، بیشتر اتفاق میفتد.
آرتروز چگونه درمان می شود؟
متأسفانه، هیچ درمان کاملی برای آرتروز وجود ندارد و به محض اینکه ضایعه غضروفی اتفاق بیفتد، به تدریج غضروف تحلیل می رود. در نتیجه، تشخیص و درمان زود هنگام آرتروز حیاتی است.
درجه بندی تخریب مفصل بر اساس یافته های رادیولوژیک به چهار مرحله تقسیم بندی میشود ( 1 الی 4) و یا بطور ساده تر خفیف متوسط و شدید.
رویکردهای درمانی در مراحل خفیف آرتروز معمولاً شامل ورزش، رژیم غذایی و داروی خوراکی است. در مراحل متوسط و شدید آرتروز معمولاً تزریق داخل مفصلی و جراحی توصیه می شود.
درمان دارویی برای آرتروز می تواند درد و برخی علائم را تسکین دهد، اما نمی تواند مشکل تحلیل غضروف را حل کند و از پیشرفت آرتروز جلوگیری کند.
از درمان جراحی برای ترمیم آسیب غضروف استفاده میشود، اما اثر درمانی طولانی مدت محدودی دارد و معایب و خطرات متعددی دارد. علاوه بر این، درمان جراحی تنها برای درمان بیماران مبتلا به آرتروز در مراحل انتهایی و پیشرفته و سن بالای ۶۴ سال مناسب است.
لازم به توضیح است که جراحی مفصل زانو یا total knee arthroplasty در مراحل شدید آرتروز مفصلی و سن بالای ۶۴ سال انجام میگیرد ولی دارای عوارض خاص خودش میباشد.اولا این جراحی نیاز به بیهوشی عمومی یا نخاعی دارد و در بیماران با سن بالا و دارای بیماری های زمینه ای مثل عروق کرونر فشار خون و دیابت که در این سن شایع است ریسک مرگ و میر و عوارض بالایی دارد.
ثانیا احتمال عفونت پروتز درد مزمن پس از عمل نیز وجود دارد و نیز مفصل مصنوعی محدود است و قدرت اندام را کاهش میدهد .
بنابراین، درمان کم تهاجمی و ایمن تزریق سلول های بنیادی بدست آمده از بافت چربی خود بیمار به حفره مفصلی گزینه درمانی مناسب تری به شمار می رود. از طریق تزریق داخل مفصلی، عوامل درمانی می‌توانند مستقیماً به محل آسیب دیده برسد و باعث ترمیم غضروف مفصلی شود و درد و محدودیت حرکتی کاهش یافته و عوارض سیستماتیک داروها نیز کاهش می‌یابد.
آشنایی مختصر سلول های بنیادی در درمان آرتروز مفاصل
بسیاری از مردم در اقصی نقاط جهان از درد زانو رنج میبرند . مشکلات زانو از بیماریهای مختلف مانند روماتیسم مفصلی گرفته تا ضربه و بالا رفتن سن ناشی می‌شوند . بسیاری از درمان‌هایی که برای درد زانو و کمر وجود دارند موقتی و کوتاه بوده و یا نیازمند جراحی میباشد که زمانبر و دردناک میباشد .
ارتروز و یا ساییدگی زانو نتیجه ی آسیب غضروفی زانو است. غضروف مانند یک بالش داخل مفصل عمل میکند . آسیب غضروف منجر به سایش استخوان‌ها به یکدیگر شده که باعث درد التهاب و ورم میشود .
بدلیل اینکه به صورت طبیعی بدن قادر به ترمیم غضروف نمی باشد در صورت آسیب ترمیم نمی‌شود . تقریبا ۶۰ درصد مردم در معرض پیشرفت ارتروز زانو در یکی از مراحل زندگی هستند . درمان‌های سنتی مثل داروهای خوراکی و فیزیوتراپی تنها در زمان کوتاهی باعث بهبود درد می‌شوند .
سلول درمانی زانو با سلول های بنیادی که بصورت تزریق مستقیم داخل مفصل زانو انجام می شود منجر به رشد مجدد غضروف در زانو می شود . وقتیکه سلول درمانی زانو با کمک سلول های بنیادی انجام میشود این سلولها داربستی را ایجاد میکنند که غضروف آسیب دیده مجددا رشد میکند .
سلول درمانی زانو همچنین سرعت آسیب و سایش زانو را کاهش داده و منجر به از بین رفتن درد زانو میشود . هدف اصلی سلول درمانی زانو اجتناب از تعویض مفصل یا به تاخیر انداختن این جراحی گران و دردناک است که بر خلاف باور عموم درمانی موقتی میباشد .
درمان با سلول های بنیادی روی زانو تاثیر دارد؟
سلول درمانی زانو برای زانو این امکان را به همراه دارد که درد مفصل زانو را منسوخ کند.
آسیب دیده، کاهش التهاب و تحریک تولید فاکتورهای رشد است که به بهبود بافت کمک می کند. با بهره گیری از توانایی های درمانی طبیعی بدن، سلول درمانی زانو جایگزین کمتر تهاجمی برای جراحی جایگزینی سنتی زانو است که بدون جراحی گسترده و دوره های نقاهت طولانی، عملکرد مفصل را بهبود می بخشد و درد را کاهش می دهد.
سلول های بنیادی درمانی برای زانو با این هدف توصیه میشود:
- کندی و ترمیم غضروف آسیب دیده
- کاهش التهاب و کاهش درد
- احتمالاً به تأخیر انداختن یا جلوگیری از نیاز به جراحی تعویض زانو
به زبان ساده، درمان شامل موارد زیر است:
- گرفتن مقدار کمی خون، معمولا از بازو
- تمرکز سلول های بنیادی روی هم
- تزریق مجدد سلول های بنیادی به زانو
البته باید دانست که تجویز این درمان فقط باید با نظر پزشک صورت گیرد.
روش تزریق سلول بنیادی به زانو چگونه است؟
روش‌های گوناگونی برای تزریق سلول بنیادی به زانو وجود دارد که به نوع سلول بنیادی و هدف درمان بستگی دارد:
روش تزریق مستقیم سلول بنیادی
هنگام استفاده از روش موضعی سلول های بنیادی به صورت هیدرو ژل یا مایع تزریق خواهند شد. اما روش دیگری نیز وجود ارد که در عمل جراحی رخ می دهد و سلول بنیادی به صورت مستقیم در محل زانو قرار داده میشود.
مشتقات سلول های بنیادی
در این روش دیگر سلولهای خام به زانو تزریق نمی‌شود. در این میان تراریخته‌های سلولی یا فاکتورهای رشد سلولی به زانو تزریق خواهد شد. با تزریق این مشتقات، روند ترمیمی بافت‌ها فعالیت خود را آغاز میکنند. گفتنی است درمان سلول بنیادی به زانو هنوز در مرحله آزمایش قرار دارد و ممکن است در آینده نزدیک نتایج تازه‌ای از تحقیقات ارائه شود.
فواید سلول درمانی زانو و مفاصل چیست؟
خبر خوب در مورد این نوع درمان با سلول های بنیادی این است که اغلب از سلول های خود بیمار برای درمان استفاده می شود. با این گونه درمان‌ها، پزشکان می‌توانند از خطراتی که همراه با سلولهای اهداکننده هستند اجتناب کنند. در درمان‌های اتولوگ، سلولها همه آنتی‌بادی‌های یکسانی دارند، بنابراین نه بدن و نه سلولهای معرفی‌شده یکدیگر را رد نمی‌کنند.
این سلول های بنیادی بالغ نسبت به انواع سلول های بنیادی پرتوان بسیار ایمن هستند. نمونه‌هایی از سلولهای بنیادی پرتوان عبارتند از سلولهای بنیادی جنینی (مشتق‌شده از جنین) و نوعی از سلولهای بنیادی آزمایشگاهی که به عنوان سلولهای بنیادی پرتوان القایی (سلول iPS) شناخته می‌شوند. همچنین، ماهیت نسبتاً کم خطر سرپایی این روش (مثلاً، پیوند مغز استخوان) به این معنی است که احتمال بروز مشکل بسیار کاهش می یابد.
هیچ درمانی در هر زمان موثر نیست. با این حال، تا جایی که بیماران نتایج خوبی را برای تزریق سلولهای بنیادی گزارش میکنند، شواهد کلی در جهت سودمندی است. البته هر نوع درمان جدیدی در ابتدا با این نوع چالش ها مواجه خواهد شد. برای کسانی که به پاسخی برای درد زانو نیاز دارند و هنوز پاسخی را پیدا نکرده‌اند که کارساز باشد، احتمالاً ارزش این خطر را دارد که به اندازه‌ای که انتظار داشتند مؤثر واقع نشود.
نوع سلول های بنیادی مورد استفاده
- سلول های بافت های تولد (خون بند ناف یا مایع آمنیوتیک) از طریق روش کشت آلوژن: بافت بند ناف برخی از قوی ترین و اولیه ترین سلولهای بنیادی مزانشیمی را در خود جای داده است که معمولا در روش های درمان ترمیمی مورد استفاده قرار می گیرند. این سلول ها در زمان تولد نوزاد در اوج توانایی خود هستند و در اثر بیماری یا افزایش سن، دچار تغییرات نمی شوند.
- تزریق های پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): پلاسمای غنی از پلاکت معمولا در محل آسیب دیده به شکل مستقیم تزریق می شود. این تزریق در همان روزی که پلاسما استخراج شده است انجام می شود و نیازی به کشت سلولی نیست. پلاسمای غنی از پلاکت، از خون خود بیمار استخراج می شود و حاوی درصد بسیار بالایی پلاکت است. پلاکت ها قطعات سلولی کوچک و هسته داری هستند که نقش بسیار مهمی را در لخته شدن خون و بهبود زخم ایفا می کنند. پس از استخراج خون و سانتریفیوژ کردن آن، اجزای مختلف خون از یکدیگر جدا می شوند و لایه ای غنی از پلاکت جمع آوری می شود. این روش در ارتوپدی، پزشکی ورزشی و دندانپزشکی به خاطر پتانسیل بسیار بالا برای تسریع بازسازی بافت های بدن، مورد استفاده است. البته این نکته شایان ذکر است که پلاسمای غنی از پلاکت و سلول های بنیادی دو ماده متمایز با منشا و عملکردی متفاوت هستند.
- بافت چربی یا مغز استخوان: این روش نیز نیازی به کشت سلولی ندارد و در همان روز استخراج از بدن، قابل استفاده است. درمان هایی که با استفاده از این بافت ها انجام می شوند در دسته روش های درمانی کمی تهاجمی قرار می گیرند، چرا که برای استخراج سلول ها از بیمار به عمل جراحی سرپایی نیاز است.
